Το έργο Ο Διάκος οδηγεί τους Δερβενοχωρίτες στον αγώνα, αποτελεί αντίγραφο του ελαιογραφικού σκίτσου από τον κύκλο έργων του Πέτερ φον Χες, με θέμα τον Αγώνα. Απεικονίζει τον Αθανάσιο Διάκο, ως οπλαρχηγό της περιοχής της Λειβαδιάς, να στρατολογεί άνδρες στα Δερβενοχώρια, στα χωριά του όρους Ελικώνα. Οι κάτοικοι της περιοχής, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του Διάκου, πήραν τα όπλα στις 3 Απριλίου 1821 και συμμετείχαν στην επανάσταση.
Ο Πέτερ φον Χες, στο συγκεκριμένο έργο, επιθυμεί να καταδείξει την ανθρώπινη πλευρά του αγώνα. Να αποδώσει τη συναισθηματική φόρτιση των συγγενικών προσώπων των αγωνιστών και να τονίσει το δράμα των αγωνιζόμενων Ελλήνων. Παρουσιάζει τη σκηνή του αποχωρισμού των αγωνιστών από τις οικογένειές τους, για να τις υπερασπιστούν και να χαρίσουν την ελευθερία στη πατρίδα τους. Από τη μια μεριά, η οδύνη και η καρτερία απεικονίζονται στα πρόσωπα των γυναικών, ενώ από την άλλη καταδεικνύεται η αποφασιστικότητα του Διάκου, που πιστεύει στο δίκαιο του Αγώνα και το προτάσσει με την υπόδειξη του χεριού του.
Οι μορφές καταλαμβάνουν ολόκληρο τον πίνακα και προβάλλουν έντονα μέσα στο χώρο ώστε να ανάγονται ως σύμβολα ενός αγωνιζόμενου λαού. Προβάλλεται η ατομικότητα των ηρώων, μέσω των οποίων προσωποποιείται και εξιδανικεύεται ο αγώνας για την ελευθερία του ατόμου και των λαών, σύμφωνα με τα ιδανικά του Διαφωτισμού. Η συγκρατημένη έκφραση πάθους των μορφών σε συνδυασμό με την χρωματική εκφραστικότητα, το λιτό σχέδιο και τη διηγηματική περιγραφή, ανάγουν τη σκηνή στη σφαίρα του μυθικού. Αυτή η επιλεγμένη δόξα του παρελθόντος μεταγγίζεται στις νέες γενιές όλον τον 19ο αιώνα και συμβάλλει στη διατήρηση της πίστης και στη συγκρότηση της ελληνικής ταυτότητας.
Λαμπρινή Καρακούρτη
Ιστορικός Τέχνης ΕΠΜΑΣ
